Windenergie speelt een sleutelrol in de versnelling van de Nederlandse energietransitie – en in de beweging naar een groene economie. Maar hoe maken we op het drukke elektriciteitsnet optimaal gebruik van het potentieel van windenergie? Niels Blaauwbroek van NWEA en Haike van de Vegte van Firan vertellen hoe cable pooling de productie van windenergie op land verder brengt.
Cable pooling maakt het mogelijk om nabijgelegen wind- en zonneparken slim te koppelen: de energiebronnen worden dan op één netaansluiting aangesloten. “Op die manier wordt de capaciteit van de elektriciteitskabel beter benut. Daardoor is ook in gebieden met congestie vaak nog veel mogelijk voor windparken”, vertelt Haike van de Vegte, manager van infraspecialist Firan.
“De aandacht voor cable pooling is een enorme vlucht aan het nemen onder ontwikkelaars van windparken”, signaleert Niels Blaauwbroek, branchespecialist netinfrastructuur bij de Nederlandse WindEnergie Associatie (NWEA), de branchevereniging van de windsector die zich sterk maakt voor de toepassing van windenergie. “Zo heeft een webinar van NWEA, Holland Solar en Energie Samen over cable pooling, met bijdragen van Ventolines, OutSmart, SemperPower en Firan, de groeiende belangstelling voor het onderwerp duidelijk laten zien. Er is steeds meer bewustzijn van de mogelijkheden om cable pooling toe te passen, en steeds meer vraag naar praktische handreikingen om ermee aan de slag te gaan.”
Cable pooling staat inmiddels stevig op de agenda van NWEA. Het thema staat nadrukkelijk op het programma van WindDay 2021. Bovendien heeft Ventolines in opdracht van NWEA, Holland Solar en Energie Samen een modelovereenkomst ontwikkeld voor windpartijen die cable pooling gaan gebruiken en daarvoor afspraken vastleggen over technische en juridische zaken.
Drie argumenten voor cable pooling
Gezien de klimaatdoelstellingen en de (dreigende) netcongestie is cable pooling actueler dan ooit, zegt Van de Vegte. “We hebben alle duurzame initiatieven hard nodig om de doelen uit het Klimaatakkoord te halen en de transitie naar een aardgasvrije gebouwde omgeving te versnellen. Cable pooling geeft een impuls aan de productie en distributie van schone energie – en levert daarmee een bijdrage aan de energietransitie.”
Transportschaarste op het elektriciteitsnet is een belangrijke drijver achter de interesse voor cable pooling in de windsector, zegt Blaauwbroek. “Met cable pooling creëren we op een efficiënte manier snel capaciteit voor nieuwe duurzame energie-opwek. Daarnaast verbetert de benutting van de infrastructuur, omdat er door cable pooling van wind en zon meer draaiuren binnen dezelfde aansluitcapaciteit gemaakt worden. Verder gaan de maatschappelijke kosten voor het beheer en onderhoud van de energie-infrastructuur omlaag. Daarmee zijn er drie dijken van argumenten om cable pooling in te zetten.”
Kansen voor slimmer gebruik van wind en zon
Volgens ramingen van NWEA ligt er in Nederland een potentieel om in 2023 nieuwe projecten met een totaal vermogen van vijf tot zes gigawatt te realiseren door het gebruik van cable pooling. “De voorspelling van vijf tot zes gigawatt is misschien aan de optimistische kant, maar niet onrealistisch”, aldus Blaauwbroek. “Maar zelfs als we uitkomen op een totaalvermogen van drie tot vier megawatt, behalen we al een mooi resultaat.”
Van de Vegte: “Een windpark benut gemiddeld dertig procent van de netaansluiting en een zonnepark slechts tien procent. Er liggen daarom zo veel kansen om slimmer gebruik te maken van de energie uit zon en wind.” De renewable energy matching tool van Firan geeft ontwikkelaars van zonne- en windparken op basis van een slimme analyse van openbare gegevens een overzicht van de lokale mogelijkheden voor cable pooling en andere decentrale energie-infrastructuren.
Kijken naar mogelijkheden
De groeiende aandacht voor cable pooling creëert meer ruimte voor de succesvolle ontwikkeling van windparken. Van de Vegte: “De reflex is nu vaak om te zeggen: als er geen aansluiting mogelijk is op het bestaande elektriciteitsnet, dan kunnen er geen grootschalige zonnevelden en windparken komen. Vanuit het perspectief van cable pooling kan je heel anders gaan kijken. De aanvliegroute is dan: we willen in een bepaald gebied duurzame energie opwekken, wat is er mogelijk met een slimme combinatie van zon en wind?”
Firan ondersteunt de betrokken partijen met de ontwikkeling, de aanleg en het beheer van de infrastructuren en het energiemanagement voor cable pooling. In de exploitatiefase zorgt het Grid Control Platform voor monitoring, analyse en sturing van de energiestromen. De slimme software brengt vraag en aanbod steeds in balans, zodat wind- en zonneparken met een maximale productie opereren.
Randvoorwaarden
Er komen allerlei technische, organisatorische, juridische en financiële vraagstukken bij cable pooling kijken, vertelt Van de Vegte. “Eén van de juridische aandachtspunten bij cable pooling heeft te maken met de koppeling tussen de deelnemende wind- en zonneparken. De koppeling vindt plaats achter de aansluiting op het openbare elektriciteitsnet en daarom is er een speciale juridische constructie nodig.” Bij zon- en windprojecten met twee of meer eigenaren is het daarnaast belangrijk om te bepalen wie in de lead is voor de aansluiting op het hoofdnet, en de afspraken met de andere deelnemers vast te leggen in een aansluitcontract.
Blaauwbroek merkt dat ontwikkelaars van windprojecten vooral veel vragen hebben over de juridische randvoorwaarden voor cable pooling. “De betrokken partijen moeten onderling veel regelen, bijvoorbeeld over het netbeheer, het onderhoud van installaties, verzekeringen, aansprakelijkheden en curtailment. De nauwe samenwerking tussen de zonne- en windenergieproducenten maakt de financiering complex, omdat banken de onderlinge afhankelijkheid als een risico zien. Dat risico vermindert natuurlijk als de juridische issues eenmaal zijn uitgekristalliseerd. Daarom zijn initiatieven tot standaardisering ook zo belangrijk.”
Van de Vegte voegt toe: “Onze checklist voor cable pooling ondersteunt ontwikkelaars van wind- en zonneparken om alle organisatorische, juridische en financiële aspecten goed te regelen. Het document helpt projectontwikkelaars ook om vertrouwd te raken met de aanpak en stimuleert de samenwerkende partijen om daadwerkelijk aan de slag te gaan.”
Kansen verzilveren
Volgens NWEA ervaart de Nederlandse windsector de technische zaken rond cable pooling niet als grootste struikelblok. “We weten dat dankzij partijen zoals Firan een technische oplossing voorhanden is die het relatief eenvoudig maakt om cable pooling in te zetten. Er zijn wel eens vragen over regeltechnieken en de requirements for generators, en de praktische zaken rond curtailment. Maar vooral het juridische papierwerk is echt ingewikkeld. De complexiteit moet ons er trouwens niet van weerhouden om de vele mogelijkheden van cable pooling te verkennen om de grote kansen te verzilveren.”
“Het concept van cable pooling is relatief nieuw en nog volop in ontwikkeling. Bovendien heeft elk project specifieke eigenschappen, waardoor altijd maatwerk nodig is. Het is daarom begrijpelijk dat er in de praktijk nog vragen en onduidelijkheden zijn”, zegt Van de Vegte. “De ervaringen met projecten in bijvoorbeeld de Koegorspolder en Nijmegen – en de recente wijziging van de Elektriciteitswet – maken het naar verwachting steeds makkelijker om cable pooling te gebruiken.”
Toepassing versnellen
Volgens Blaauwbroek ligt er nog een belangrijke opgave om de awareness van de mogelijkheden cable pooling onder ontwikkelaars, gemeenten, provincies, banken en netbeheerders verder te vergroten. “Het zou goed zijn als we het vertrouwen van alle stakeholders in de aanpak versterken. We doen momenteel met projecten zoals in de Koegorspolder eigenlijk de eerste ervaringen in Nederland op. Er komt dan nog veel kijken bij de ontwikkeling en implementatie van cable pooling. Maar als we overeenkomsten standaardiseren en als partijen onderling steeds meer inzichten delen, doen we ervaringen op die de grootschalige toepassing van cable pooling zeker versnellen. Het kost nu eenmaal tijd om een vernieuwende oplossing gemeengoed te maken.”
Blaauwbroek vult aan: “NWEA werkt nauw samen met marktpartijen en netbeheerders om krachten te bundelen en ervaringen te delen zodat cable pooling een prominente rol gaat spelen in het energielandschap van de nabije toekomst. NWEA is overtuigd van het grote potentieel van cable pooling en we zien het als onze rol om een verbindende schakel te zijn tussen de windsector en de vele andere partijen en stakeholders in de energietransitie. Door zonnevelden en windparken slim te combineren – en uiteindelijk ook direct te koppelen met verbruikers in de omgeving – kunnen we er samen voor zorgen dat de lokale productie van duurzame energie in Nederland een enorme vlucht neemt.”
